Woningbouw

Handboek > Binnenmilieu en comfort > Milieu

Gevolgen van beton voor het milieu

Beton is in de woningbouw het meest gebruikte bouwmateriaal, zowel in hoeveelheid als in massa. Het materiaal wordt in veel uiteenlopende bouwproducten toegepast. Doordat het op grote schaal wordt verwerkt, zijn de gevolgen van het gebruik van beton voor het milieu van belang. Deze gevolgen zijn in een levenscyclusanalyse (LCA) goed zichtbaar te maken. Uit de LCA van beton blijkt onder andere dat, mede door de mogelijkheden van hergebruik, beton een duurzaam materiaal is.
Binnenmilieu en comfort

Milieu

Gevolgen van beton voor het milieu

Beton is in de woningbouw het meest gebruikte bouwmateriaal, zowel in hoeveelheid als in massa. Het materiaal wordt in veel uiteenlopende bouwproducten toegepast. Doordat het op grote schaal wordt verwerkt, zijn de gevolgen van het gebruik van beton voor het milieu van belang. Deze gevolgen zijn in een levenscyclusanalyse (LCA) goed zichtbaar te maken. Uit de LCA van beton blijkt onder andere dat, mede door de mogelijkheden van hergebruik, beton een duurzaam materiaal is.

Interne recycling

Veel betonfabrieken zijn voorzien van recyclinginstallaties die volledig in het productieproces zijn geïntegreerd. Betonfabrieken produceren daardoor steeds minder afval.

Productie

De prefabricage van betonproducten in een geconditioneerde omgeving heeft een aantal milieutechnische voordelen. In de fabriek kan de productiegang beter in de hand worden gehouden dan die voor in het werk gestort beton; de kwaliteit van het prefab betonproduct is dan ook hoger. Ook de kwaliteitsborging speelt daarbij een belangrijke rol. Doordat het betonproduct hoogwaardiger is, kunnen constructies slanker worden geconstrueerd; daar komt bij dat de levensduur langer is en het onderhoud minder. Veelal gebruiken fabrikanten voor de productie van de elementen stalen mallen, die vele malen worden hergebruikt en dus een duurzaam karakter hebben.



Radon

Bijna alle materialen hebben een natuurlijke radioactieve straling die grotendeels door het edelgas radon wordt veroorzaakt. Vaak wordt ook gesproken over radium- of radongas. Ook bouwmaterialen geven radongas af; daar is weinig aan te doen. Het radongas in woningen komt zowel uit bouwmaterialen als uit de bodem. Het komt via de kruipruimte en de kieren in de begane grondvloer in de woning terecht. De hoeveelheid radongas in woningen is afhankelijk van de gebruikte materialen en van de bodemgesteldheid. In vergelijking met de omringende landen is de natuurlijke straling vrij gering. De grondstoffen die in beton zijn verwerkt, bezitten ook een radioactieve straling. De intensiteit van de straling is wisselend en afhankelijk van de gebruikte materialen. Door geen of onvoldoende ventilatie kan in een woning een verhoogde concentratie van radongas ontstaan. Een goede woningventilatie helpt de concentratie radongas te verminderen.

Grondstoffen

Beton bestaat uit zand, grove toeslagmaterialen (grind, gebroken kalksteen etc.) cement en staal. Het zand en de grove toeslagmaterialen zijn natuurlijke oppervlaktedelfstoffen. De voorraden zand en grind zijn nog zeer groot. De voorraad van mergel, grondstof voor de bereiding van cement, is in Nederland beperkter. Grind, kalksteen en cement worden ook vanuit het buitenland aangevoerd. De hoeveelheid staal in beton is voor wat betreft de massa veel geringer dan de steenachtige fracties. Bovendien zijn wereldwijd grote voorraden ijzererts voorhanden. De productie van staal kost echter veel fossiele energie en er komen veel afvalstoffen bij vrij. Voor de winning van de benodigde grondstoffen in Nederland zijn met de overheid gedetailleerde meerjarige afspraken gemaakt. Gebieden die hiervoor zijn gebruikt, worden veelal als natuur- of recreatiegebied heringericht.

'Grindgat' Spijk is nu een mooi watergebied

Secundaire grondstoffen

Volgens de voorschriften mag een betonmengsel tot maximaal 20 volumeprocenten uit dit granulaat bestaan. Behalve het granulaat afkomstig van eigen productie, zal het gebruik van menggranulaten steeds meer toenemen. Menggranulaten bestaan gedeeltelijk uit metselwerkgranulaat (maximaal 50 procent) en betongranulaat. In de menggranulaten mogen slechts een bepaalde minimum hoeveelheid verontreinigingen voorkomen. Door een toenemend gebruik van menggranulaten zal een aanzienlijke hoeveelheid secundaire grondstof, zoals gesloopt metselwerk, hoogwaardig in het prefab beton kunnen worden verwerkt.

Menggranulaat

Cement

Voor prefab betonproducten in de woningbouw gebruiken betonwarenfabrikanten veelal portlandcement als bindmiddel. Op minder grote schaal gebruikt men ook portlandvliegas- en hoogovencement. De toepassing van een cementsoort is afhankelijk van de eisen die aan het beton worden gesteld; elke cementsoort heeft specifieke eigenschappen die bepalend zijn voor de kwaliteit, de gekozen productiemethode en de uiterlijke kenmerken. De productie van cement kost de nodige energie door het sinterproces en het fijnmalen van de cement. Portlandcement wordt verkregen door het vermalen van portlandcementklinker. Bij hoogovencement wordt een deel (35 á 65 procent) van de cementklinker vervangen door het secundaire materiaal hoogovenslak. Portlandvliegascement bestaat uit een mengsel van poederkoolvliegas, afkomstig uit rookgasontzwavelingsinstallaties van kolengestookte elektriciteitscentrales en gemalen portlandcementklinker. De gedeeltelijke vervanging van portlandcement door vliegas of hoogovenslak heeft een aantal belangrijke milieuvoordelen. Zo wordt bijvoorbeeld door het gebruik van vliegas en hoogovenslak een bijdrage geleverd aan een nuttige verwerking van deze industriële reststoffen. Ook wordt het milieu gespaard, omdat door het gebruik van reststoffen minder mergel hoeft te worden gewonnen.

Minder CO2

Door in woningbouw in prefab beton te kiezen voor beton met specifieke cementsoorten als Hoogovencement of ASCEM cement worden tientallen procenten minder CO2 uitgestoten. Verder wordt door de prefab betonfabrikanten zoveel mogelijk volgens het cradle to cradle principe geproduceerd. Ook het betonafval dat ontstaat bij de productie wordt hergebruikt en volledig gerecycled als toeslagmateriaal in het betonmengsel. Ook afvalwater wordt opnieuw gebruikt. Moderne productiewijzen, juiste (secundaire) grondstoffen en beperking van transport door geen vrachtwagens met losse producten naar de bouwplaats te rijden, maar kant en klare betonelementen scheelt aanzienlijk in de CO2 uitstoot.

Bouwplaats voordelen

Bouwen met prefab (beton)producten betekent ook minder afval op de bouwplaats. Het is immers een kant-en-klaar product waarvoor veelal alleen een hijskraan nodig is om het in het werk te plaatsen. Het gebruik van prefab producten vergt dus minder ruimtebeslag dan bij een traditionele bouw. Bovendien kan met prefab een snelle bouwtijd worden gerealiseerd. Prefab betonproducten zijn dan ook bij uitstek geschikt voor bouwlocaties waar weinig ruimte voor de uitvoering aanwezig is.

Prefab beton maakt bouwen op een postzegel mogelijk 

Sloop en hergebruik

Een gebouw dat uit prefab betonelementen is opgebouwd, kan betrekkelijk gemakkelijk selectief worden gesloopt. Elk prefab onderdeel is meestal in zijn geheel apart te verwijderen. Hiervan kan een aantal producten primair worden hergebruikt. Of dit in de toekomst vaak zal plaatsvinden, is niet zeker. De logistiek en de organisatie die primair hergebruik met zich meebrengt, zijn nogal omvangrijk. Selectief slopen maakt het mogelijk de betonnen onderdelen ook naar kwaliteit te scheiden.