Heipalen

Handboek > Belang van een betrouwbare fundering > Eeuwenlang bewezen techniek

Vanaf de oude Romeinen

De paalfundering bestaat al vele eeuwen. De oude Romeinen fundeerden hun belangrijke kunstwerken, zoals de landhoofden van viaducten, op (houten) heipalen. Toen echter het Romeinse Rijk in de vierde eeuw van onze jaartelling strijdend ten onderging, raakte deze funderingstechniek - net als vele andere technische verworvenheden, zoals de toepassing van cement - in het vergeetboek. In de Middeleeuwen werden oude gebouwen, kerken en kastelen werden gebouwd op een basis van koeienhuiden.

Belang van een betrouwbare fundering

Eeuwenlang bewezen techniek

Vanaf de oude Romeinen

De paalfundering bestaat al vele eeuwen. De oude Romeinen fundeerden hun belangrijke kunstwerken, zoals de landhoofden van viaducten, op (houten) heipalen. Toen echter het Romeinse Rijk in de vierde eeuw van onze jaartelling strijdend ten onderging, raakte deze funderingstechniek - net als vele andere technische verworvenheden, zoals de toepassing van cement - in het vergeetboek. In de Middeleeuwen werden oude gebouwen, kerken en kastelen werden gebouwd op een basis van koeienhuiden.

Vanaf de oude Romeinen

De paalfundering bestaat al vele eeuwen. De oude Romeinen fundeerden hun belangrijke kunstwerken, zoals de landhoofden van viaducten, op (houten) heipalen. Toen echter het Romeinse Rijk in de vierde eeuw van onze jaartelling strijdend ten onderging, raakte deze funderingstechniek - net als vele andere technische verworvenheden, zoals de toepassing van cement - in het vergeetboek. 

romeins aquaduct











​​​​​​​

Romeins aquaduct


reconstructie romeinse brug cuijk













Reconstructie oude brug Cuijk

Middeleeuwen

Voor funderingen met behulp van palen bestond toen nog geen interesse. De houten huizen, gedicht met leem of klei en gedekt met stro konden veilig op staal worden gefundeerd. Het stenen gebouw ontstond pas rond de negende eeuw en dat bouwde men bij voorkeur op hoog gesitueerde, droge locaties. Vreesde men toch voor de stabiliteit van kapel, kerk, klooster of veste dan paste men zowel brede muurvoeten (soms tot meer dan twee meter breedte) als huiden toe om de lasten te spreiden.

De toepassing van houten palen zou pas weer in ere worden hersteld toen met name kloosterorden zich bezig gingen houden met zeeweringen waarvoor men op tal van locaties palissaden moest toepassen om dijklichamen op plaats en hoogte te houden. Ook het Amsterdamse stadscentrum is geheel op houten heipalen gebouwd. Dankzij deze heipalen verzakten de huizen niet.

amsterdam houten palen













Voor het heien van de houten palen maakte men tot in deze eeuw gebruik van de zogenoemde Hollandse heistelling waarbij men een blok tussen geleiders met de hand omhoogtrok om het vervolgens van zekere hoogte de paalkop te laten treffen. Het blok kon zo zwaar zijn dat er ploegen van 16 mensen nodig waren om het blok op hoogte te krijgen. Tijdens het zware werk zong men heiliedjes.


heistelling oudTekening Hollandse heistelling

Betonnen heipalen 

Omdat het tot dusver voor heipalen toegepaste hout van ver moest worden aangevoerd en in sommige perioden duur was (economische en politieke omstandigheden konden voor grote prijsfluctuaties zorgen), begon men aan het einde van de negentiende eeuw te experimenteren met 'cementijzeren' monolieten die men als paal kon gebruiken. En al voor de vorige eeuwwisseling leidde dat tot succes. Althans in Duitsland en Frankrijk, want met de eerste proefbelasting in Nederland in 1907 ging het helemaal mis: alle zes palen scheurden al bij het heien. 


Met de verdere ontwikkeling van het materiaal beton werd ook de betonnen heipaal steeds verder door ontwikkeld. De eerste sonderingen werden rond 1930 gemaakt. Sindsdien is de techniek van het sonderen verder verfijnd en geoptimaliseerd. Zo zijn de eerste sonderingen niet meer te vergelijken met de hedendaagse sonderingen. Op basis van deze sonderingen is een zeer goede berekening van het te verwachten paaldraagvermogen te maken.


Tot het einde van de jaren vijftig werden alle betonnen heipalen traditioneel gewapend. Dat wil zeggen dat het paallichaam werd voorzien van een zachtstalen, gevlochten constructie, aangeduid met de termen beugelwapening of spiraalwapening. Deze wapening werd samen gesteld uit betonijzer. 


Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw werden de betonnen heipalen voorgespannen. Die techniek is tot heden ten dage verder doorontwikkeld en geoptimaliseerd.